Przemoc wobec kobiet jest globalnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego i zdrowia kobiet w czasie kryzysów społecznych.
- Przemoc wobec kobiet pozostaje bardzo rozpowszechniona, zaś przemoc między partnerami jest najczęściej występującą formą przemocy.
- Globalnie, 1 na 3 kobiety na całym świecie doświadczyła w swoim życiu przemocy fizycznej i/lub seksualnej ze strony bliskiego partnera lub innego sprawcy. Większość spośród tych przypadków to przemoc ze strony partnerów.
- Przemoc wobec kobiet ma tendencję do nasilania się podczas sytuacji nadzwyczajnych, w tym epidemii. Kobiety wysiedlone, uchodźczynie i te żyjące na obszarach dotkniętych konfliktami, są szczególnie narażone.
- Pomimo stosunkowo niewielkiej ilości danych, raporty z Chin, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i innych krajów sugerują wzrost liczby przypadków przemocy domowej od czasu wybuchu COVID-19 [1],[2].
- Według jednego z raportów, liczba przypadków przemocy domowej zgłoszonych na komisariacie policji w Jingzhou, mieście na prowincji Hubei, w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku w lutym 2020 r. potroiła się [3].
- Wpływ przemocy – szczególnie przemocy ze strony partnera – na zdrowie kobiet i dzieci jest znaczący. Przemoc wobec kobiet może powodować obrażenia i poważne problemy fizyczne, psychiczne, seksualne i reprodukcyjne, w tym zakażenia przenoszone drogą płciową, HIV i nieplanowane ciąże.
Jak COVID-19 może zwiększyć ryzyko przemocy wobec kobiet
- Stres, zaburzenie sieci relacji społecznych i ochronnych oraz zawężony dostęp do usług mogą zwiększyć ryzyko przemocy dla kobiet.
- Wprowadzane środki dystansujące oraz zachęcanie ludzi do pozostania w domach, zwiększają ryzyko przemocy ze strony partnera. Przykładowo:
- Prawdopodobieństwo, że kobiety w przemocowych związkach i ich dzieci będą narażone na przemoc jest dramatycznie zwiększone. Członkowie rodziny spędzają ze sobą więcej czasu, a rodziny zmagają się z dodatkowym stresem i potencjalną utratą źródła utrzymania.
- Kobiety mogą mieć zmniejszony kontakt z rodziną i przyjaciółmi, którzy mogą zapewnić im wsparcie i ochronę przed przemocą.
- To na kobiety spada ciężar pracy opiekuńczej podczas pandemii. Zamykanie szkół dodatkowo nasila to obciążenie.
- Zakłócenie rutyny codziennego życia i możliwości zarobkowania, także dla kobiet (spośród których wiele pozostaje nieformalnymi pracownicami najemnymi), zmniejsza możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb i korzystania z usług, zwiększając stres rodzin, który prowadzić może do zaostrzenia konfliktów i przemocy. Wraz z kurczeniem się zasobów, kobiety mogą być bardziej narażone na przemoc ekonomiczną[4].
- Sprawcy mogą wykorzystywać ograniczenia wynikające z pandemii COVID-19 do sprawowania władzy i kontroli nad swoimi partnerkami w celu dalszego ograniczenia ich dostępu do usług, pomocy i wsparcia psychospołecznego – formalnego i nieformalnego.
- Sprawcy mogą dodatkowo ograniczać kobietom dostęp do niezbędnych produktów higieny, takich jak mydło i środki dezynfekujące[5].
- Sprawcy mogą sprawować kontrolę, rozpowszechniając błędne informacje na temat choroby i stygmatyzując partnerki.
- Dostęp do podstawowych usług w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, w tym dla kobiet poddanych przemocy, prawdopodobnie zostanie bardziej ograniczony.
- Inne usługi, takie jak numery interwencyjne, centra kryzysowe, schroniska, pomoc prawna mogą również zostać ograniczone, co dodatkowo negatywnie wpłynie na dostęp do pomocy, z których mogą korzystać kobiety w przemocowych związkach.
Ryzyko przemocy, z jaką mierzą się kobiety i ich dzieci podczas obecnego kryzysu COVID-19 nie mogą zostać zignorowane.
Systemy opieki zdrowotnej ma do odegrania istotną rolę w zapewnieniu kobietom doświadczającym przemocy dostępności usług podczas epidemii COVID-19.
Choć pandemia COVID-19 spowodowała ogromne obciążenie dla systemu opieki zdrowotnej i pracowników służby zdrowia, jest wiele rzeczy, które mogą pomóc złagodzić wpływ przemocy na kobiety i dzieci w tym czasie:
- Wszystkie strony zaangażowane w reakcję na COVID-19 muszą być świadome potencjalnych skutków, jakie może wywrzeć społeczne dystansowanie się oraz przymusowe wspólne przebywanie w domu (i inne kwestie związane z pandemią) na kobiety doświadczające przemocy i ich dzieci.
- Pracownicy służby zdrowia, pośród których, w wielu miejscach, większość stanowią kobiety, mogą być narażeni/one na przemoc w domach lub w miejscu pracy. Ten ostatni problem jest szczególnie poważny i może ulec zaostrzeniu, gdy system opieki zdrowotnej znalazł się na skraju zapaści. Sektor ochrony zdrowia i administracja placówek publicznych musi mieć plan dotyczący bezpieczeństwa swoich pracowników i pracownic. Osoby pracujące na pierwszej linii frontu walki z COVID-19 mogą doświadczać stygmatyzacji, izolacji i zostać wykluczeni społecznie. Należy zapewnić im wsparcie psychospołeczne, zachęty niezwiązane z wynikami, dodatkowy zasiłek transportowy, opiekę nad dziećmi[6].
Co można zrobić, aby przeciwdziałać problemowi przemocy wobec kobiet podczas pandemii COVID-19?
Pandemia COVID-19 ogromnie obciąża system opieki zdrowotnej, w tym jego pracowników i pracowniczek. Można jednak pomagać w tym czasie w łagodzeniu wpływu przemocy na kobiety i dzieci. Rządy i decydenci polityczni muszą ujmować usługi niezbędne do rozwiązania problemu przemocy wobec kobiet w planach gotowości i reagowania na COVID-19, określać zasoby i sposoby ich dystrybucji w kontekście dystansu społecznego.
Placówki zdrowia powinny udostępniać informacje o lokalnie dostępnych usługach (np. o numerach interwencyjnych, schroniskach, ośrodkach interwencji kryzysowej, doradztwie) dla osób, które doświadczyły przemocy, w tym godziny ich otwarcia, dane kontaktowe i informację czy pomoc świadczona jest zdalnie i jak z niej skorzystać.
Dostawcy świadczeń zdrowotnych powinni być świadomi ryzyka i konsekwencji zdrowotnych przemocy wobec kobiet. Powinni być nastawieni na pomoc kobietom, które ujawniają doświadczenie przemocy, oferując pierwsze wsparcie i odpowiednie leczenie. Pierwsze wsparcie obejmuje: empatyczne wysłuchanie bez osądu, rozpoznanie potrzeb i obaw, potwierdzenie doświadczeń i uczuć, zwiększanie poczucia bezpieczeństwa i sieciowanie osób o podobnych doświadczeniach.
Członkowie społeczności powinni być świadomi zwiększonego ryzyka przemocy wobec kobiet i dzieci podczas pandemii oraz utrzymywać kontakt i wspierać kobiety narażone na przemoc, a także posiadać informacje, gdzie dostępna jest pomoc. Ważne jest, aby mieć pewność, że bezpieczne jest skontaktowanie się z osobą, gdy sprawca przemocy jest obecny w domu.
Kobiety, które doświadczają przemocy mogą szukać pomocy w kontakcie z rodziną i przyjaciółmi, szukać wsparcia na gorącej linii lub w lokalnych ośrodkach wsparcia. Przydatny może być plan bezpieczeństwa na wypadek eskalacji przemocy. W jego skład wchodzi np. wizyta u sąsiada, przyjaciela, krewnego lub w schronisku, do którego należy się udać, w sytuacji gdyby trzeba natychmiast opuścić dom ze względów bezpieczeństwa.
Wskazówki dotyczące radzenia sobie ze stresem w domu i działania, które należy podjąć, jeśli ty lub członkowie twojej rodziny doświadczacie przemocy:
- Pamiętaj, że izolacja społeczna, kwarantanna i dystans mogą mieć wpływ na samopoczucie psychiczne twoje i twojej rodziny.
- W miarę możliwości ogranicz źródła stresu poprzez:
- Szukanie informacji z wiarygodnych źródeł i redukowanie czasu poświęcanego na konsumowanie wiadomości (1–2 razy dziennie zamiast co godzinę).
- Szukanie wsparcia rodziny i przyjaciół przez telefon, e-mail, sms itp.
- W miarę możliwości utrzymuj codzienną rutynę i poświęć odpowiednią ilość czasu na aktywność fizyczną i sen.
- Korzystaj z ćwiczeń relaksacyjnych (np. powolne oddychanie, medytacja, progresywne rozluźnienie mięśni, ćwiczenia uziemiające) w celu złagodzenia stresujących myśli i uczuć.
- Bierz udział w czynnościach, które w przeszłości pomagały ci w radzeniu sobie z przeciwnościami losu.
- Kobiety doświadczające przemocy mogą uznać za pomocne następujące rady:
- Udaj się do rodziny i przyjaciół, którzy mogą udzielić ci praktycznego wsparcia (np. dać ci jedzenie lub zaopiekować się dziećmi), a także pomogą ci poradzić sobie ze stresem.
- Opracuj plan bezpieczeństwa dla siebie i dzieci na wypadek nasilenia się przemocy. Powinien obejmować listę sąsiadów, przyjaciół i członków rodziny, do których możesz zadzwonić lub poprosić o pomoc. Miej przygotowane ważne dokumenty, pieniądze, kilka rzeczy osobistych, które należy zabrać ze sobą, jeśli zostaniesz zmuszona do natychmiastowego wyjścia. Zaplanuj, jak wyjść z domu i uzyskać pomoc (np. transport, dokąd się udać).
- Szukaj informacji o przemocy wobec kobiet, telefonów zaufania, pracowników socjalnych, najbliższym posterunku policji, schroniskach lub dostępnych usługach wsparcia. Bądź ostrożna, aby twój partner lub członkowie rodziny się o tym nie dowiedzieli, ponieważ może cię to narazić na niebezpieczeństwo.
Potrzebujesz pomocy?
Jeśli potrzebna jest interwencja, wezwij pomoc: 112 (ogólny numer alarmowy), 997 (policja) lub przez aplikację Alarm 112.
Całą dobę zadzwonić możesz:
800-12-00-02 na Niebieską linię
600-07-07-17 do Centrum Praw Kobiet
Od poniedziałku do piątku, w godz. 8.00–20.00, możesz zadzwonić do Fundacji Feminoteka, 888-88-33-88 (pomoc@feminoteka.pl, avonalert.pl).
116 111 – Telefon Zaufania Dla Dzieci i Młodzieży (12.00–02.00), wiadomość na www.116111.pl możesz wysłać całą dobę.
Możliwe jest też wezwanie pomocy przez SMS: 728 112 112 (numer w Małopolsce).
Nie masz możliwości skorzystania z telefonu? Napisz wiadomość e-mail:
niebieskalinia@niebieskalinia.info – w celu interwencji, uzyskania pomocy, wsparcia,
pomoc@cpk.org.pl – w celu uzyskania pomocy,
porady.prawne@cpk.org.pl – w celu uzyskania porady prawnej,
porady.psychologiczne@cpk.org.pl – w celu uzyskania porady psychologicznej.
Poradnik Rzecznika Praw Obywatelskich „osobisty plan awaryjny”. Więcej na: www.rpo.gov.pl.
Przydatne linki:
https://cpk.org.pl/covid-19-
https://www.rpo.gov.pl/sites/
